< Terug naar Wegwijzer

Onroerend erfgoed (archeologie, monumenten, landschappen, varend erfgoed en heraldiek) is in België een gewestelijke bevoegdheid. Archeologie in Vlaanderen valt dus onder de Vlaamse regering en is de bevoegdheid van de Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed (huidig: Geert Bourgeois). De bevoegde minister wordt in zijn opdracht ondersteund door het agentschap Onroerend Erfgoed.

Het agentschap Onroerend Erfgoed dient het beleid voor onroerend erfgoed voor te bereiden en uit te voeren. Het is dus verantwoordelijk voor de beleid- en beheerstaken en voert zelf geen archeologische opgravingen uit, met uitzondering van het onderzoek naar vondstmeldingen.

Wettelijk wordt het erfgoed in Vlaanderen geregeld door middel van een decreet. Op 1 januari 2015 trad het nieuwe Onroerenderfgoeddecreet in werking. Met dit decreet worden de verantwoordelijkheden rond het beleid en beheer van onroerend erfgoed verdeeld tussen het agentschap Onroerend Erfgoed en de steden en gemeenten, die een grotere bevoegdheid en inspraak krijgen.

Ook voor de verschillende provincies is een rol weggelegd. Ze hebben één of meerdere provinciale archeologen in dienst, die toezien op de naleving van de wetgeving op archeologie, behoud en beheer, tentoonstellingen en projecten, conservatie en restauratie, etc. Verder ondersteunen ze vaak de archeologische werking(en) binnen hun eigen gebied. Sommige provincies hebben naast een provinciale dienst ook provinciale musea, zoals bvb. te Tongeren, Ename en Velzeke.

Op gemeentelijk niveau zijn er in Vlaanderen zes intergemeentelijke archeologische diensten (IAD) en vier intergemeentelijke onroerend erfgoeddiensten (IOED). Hierbij werken twee of meerdere gemeenten samen rond archeologie en/of erfgoed. Daarnaast hebben enkele grote steden zoals Antwerpen, Mechelen en Gent evenals enkele kleinere steden zoals Koksijde en Oudenburg een eigen stadsarcheoloog of een archeologische dienst. Ook de stad Brugge had een stadsarcheologische dienst maar vormde deze in 2004 volledig om tot een intergemeentelijke archeologische dienst (Raakvlak).

Er is ook één intercommunale actief in de Vlaamse archeologie, met name SOLVA. Net als bij een IAD of IOED gaat het om een samenwerkingsverband tussen verschillende gemeenten, maar met een breder takenpakket (bvb. streekontwikkeling). SOLVA is actief in de zuidelijke helft van de provincie Oost- Vlaanderen.

De universiteiten in Gent (UGent), Leuven (KU Leuven) en Brussel (VUB) bieden een opleiding archeologie aan. Naast hun onderricht- en vormingstaken leggen de universiteiten zich toe op wetenschappelijk onderzoek, met het verder uitdiepen en synthetiseren van de beschikbare archeologische data, aangevuld met interdisciplinaire studies.

Het overgrote deel van archeologische prospecties met ingreep in de bodem en opgravingen wordt uitgevoerd door privébedrijven. Dit zijn zowel zelfstandige archeologische bedrijven als bouw- en/of restauratiebedrijven met een afdeling archeologie, bedrijven uit de ontmijningssector of spin-offs van universiteiten. De meeste van deze commerciële bedrijven zijn verenigd in de belangenorganisatie VONA.

Hieronder vind je een overzicht van de verschillende actoren in de Vlaamse archeologie:

Vlaamse overheid

• Agentschap Onroerend Erfgoed
• Monumentenwacht archeologie
• Provinciale overheden, archeologen en musea

Stedelijke en gemeentelijke overheden

Stadsarcheologische diensten en musea:

• Antwerpen
• Mechelen
• Gent
• Oudenburg
• Koksijde
• Maaseik
• Tongeren

Intergemeentelijke archeologische diensten (IAD) en onroerend erfgoeddiensten (IOED)

IAD’en:

• AdAK
• Archeo7
• Erfpunt
• PORTIVA
• Raakvlak
• WinAr

IOED’en:

• RADAR
• IOED Oost-Haspengouw en Voeren
• Erfgoed Noorderkempen
• Leiedal

Intercommunale SOLVA

Private bedrijven (zie website VONA)

Staat jouw bedrijf/dienst/instelling hier niet tussen? Meld het ons op info@vlac.be.